Nöbetçi Eczaneler
Küresel Teknoloji Ekonomisinin Merkezi: Tayvan
Pasifik Okyanusu’nun küçük ama stratejik öneme sahip adası, dünya teknoloji endüstrisinin en kritik noktalarından biri olarak öne çıkıyor. Özellikle TSMC gibi dev yarı iletken üreticileriyle, yüksek teknolojili çiplerin büyük bir bölümünü tek başına üreten Tayvan, küresel ekonomi ve teknolojik gelişmelerin dinamiğini belirliyor. Bu üstünlüğün arkasında yatan temel faktörler ve olası riskler, bölgeyi ve tüm dünyayı yakından ilgilendiriyor.
Çin-Tayvan Gerilimi: Tarihsel ve Güncel Perspektifler
1949 yılında Çin’de yaşanan iç savaşın ardından, Çin milliyetçi hükümetinin Tayvan’a çekilmesiyle başlayan süreç, adanın fiilen bağımsız bir yönetim yapısına kavuşmasına neden oldu. Çin Halk Cumhuriyeti, Tayvan’ı kendi topraklarının bir parçası olarak görürken, Tayvan ise bağımsızlık iddiasını sürdürmeye devam ediyor. Bu durum, özellikle ABD başta olmak üzere birçok Batı ülkesi ile Tayvan arasındaki diplomatik olmayan, ancak ekonomik ve askeri ilişkilerin karmaşık ve hassas bir denge oluşturmasına yol açıyor. Bu jeopolitik gerilim, bölgeyi ve küresel istikrarı doğrudan etkileyen kritik bir alan haline gelmiştir.
Yarı iletken Üretiminde Tayvan’ın Liderliği: TSMC’nin Yükselişi
1980’li yıllardan itibaren odaklanan stratejilerle, Tayvan hızla teknoloji odaklı bir sanayiye yöneldi. Bu dönüşümün merkezinde Taiwan Semiconductor Manufacturing Company (TSMC) yer alıyor. Yalnızca üretim yapan ‘foundry’ modeliyle faaliyet gösteren TSMC, dünya genelinde en büyük teknoloji devleriyle iş birliği yapıyor. Apple, AMD, Nvidia gibi küresel markalara hizmet veren şirket, dünya çip pazarının yaklaşık %60’ını ve gelişmiş çiplerin %90’dan fazlasını tek başına üretebiliyor. Bu durum, Tayvan’ı teknolojik açıdan kritik bir merkez haline getiriyor.
Teknolojideki Bağımlılık ve Küresel Güvenlik Riskleri
Tayvan’ın üretimdeki merkezi konumu, olası bir Çin müdahalesi halinde küresel tedarik zincirlerinin ciddi anlamda sekteye uğrayabileceği endişesini doğuruyor. Pandemi döneminde yaşanan çip krizi, otomotiv ve elektronik üreticilerinin üretimlerini durdurmasına neden oldu. Savunma sanayi, sağlık sektörü ve iletişim altyapısı gibi kritik alanlar, bu teknolojik bağımlılığın ne denli yüksek olduğunu gösteriyor. Günümüzde TSMC gibi şirketlerin yüksek oranda tek merkezde faaliyet göstermesi, kırılganlığı daha da artırmakta ve küresel ekonomiyi tehdit etmektedir.
Uluslararası Rekabet ve Yatırımlar
ABD, Almanya ve Japonya gibi ülkeler, Tayvan dışına yeni nesil çip üretim tesisleri kurmak amacıyla milyarlarca dolarlık teşvik paketleri sunuyor. Bu ülkelerde altyapı ve Ar-Ge yatırımlarıyla, küresel çip tedarik zincirinde daha fazla pay sahibi olmayı hedefliyorlar. Bu rekabet, Tayvan’ın stratejik önemini ve bölgedeki güç dengelerini daha da karmaşık hale getiriyor.
Ekonomik Göstergeler ve Refah Seviyesi
Tayvan’da kişi başına düşen milli gelir, 2024 yılı itibarıyla yaklaşık 34.500 ABD doları seviyesinde iken, Türkiye’de bu rakam yaklaşık 13.800 ABD doları civarındadır (Dünya Bankası ve IMF verileri, 2024). Bu fark, Tayvan’ın daha az nüfusla yüksek katma değerli üretim yapabilmesine ve yaşam kalitesinin daha yüksek olmasına işaret eder. Ülkenin ihracat yapısı, yüksek teknolojili ürünlere dayalıdır. 2023 yılında toplam ihracatı yaklaşık 432 milyar dolar olup, bunun yaklaşık %60’ı çip ve elektronik donanım ürünleridir. Bu segmentte Tayvan, dünya pazarında %60’lık payıyla lider konumunu sürdürüyor (TSMC Yıllık Raporu, 2023). Türkiye’nin 2023 toplam ihracatı ise 255 milyar dolar olup, büyük ölçüde tekstil, otomotiv ve demir-çelik gibi düşük-orta teknolojili ürünlere dayanıyor.
ABD-Çin Rekabetinde Tayvan’ın Stratejik Konumu
Tayvan, sadece Asya-Pasifik bölgesinde değil, aynı zamanda küresel teknoloji savaşlarının ve güç mücadelesinin merkezinde yer alıyor. Her iki süper gücün ekonomik ve stratejik çıkarlarının kesiştiği noktada bulunan TSMC, neredeyse tüm gelişmiş yarı iletkenlerin üretimini üstleniyor. Bu durum, olası bir ABD-Çin çatışmasında, Tayvan’ın büyük bir çip krizine yol açma potansiyelini de beraberinde getiriyor. Dolayısıyla, Tayvan’ın jeopolitik durumu, küresel ekonomi ve güvenlik açısından son derece kritik bir öneme sahip olmaya devam ediyor.