Tiyatro Sahnesinde Söylenmesi Yasak! ‘Macbeth’ Neden Uğursuz Sayılıyor?

Macbeth Laneti ve Tiyatrolardaki Uğursuzluk İnancı

Tiyatro dünyasında “Macbeth” kelimesi, adeta karanlık ve uğursuzlukla özdeşleşmiş, söylenmesi bile çoğu zaman tabu haline gelmiş bir terimdir. William Shakespeare’in bu büyük trajedisi, hem sanat tarihine hem de sahne geleneklerine derin izler bırakmış olup, aynı zamanda sahne arkasında ve oyuncular arasında güçlü bir efsane haline gelmiştir. Peki, neden bu kadar ciddi bir inanç ve korku ile karşılanır?

“Macbeth” Laneti Nedir?

“Macbeth laneti” ya da “The Scottish Play” olarak da adlandırılan bu inanç, tiyatro çevrelerinde yaygın bir şekilde kabul görür. Söylentilere göre, bu oyunun adını yüksek sesle söylemek ya da doğrudan anmak, teknik arızalar, sahne kazaları ve hatta trajik ölümler gibi olumsuz olayları beraberinde getirir. Bu nedenle, birçok tiyatrocu ve oyuncu, oyunun adını anmaktan kaçınmak ve onun yerine dolaylı ifadeler kullanmak konusunda katı kurallar benimser. Örneğin, “İskoç Oyunu” veya “Büyük Oyun” gibi ifadeler tercih edilir.

Lanetin Kökeni ve Tarihsel Arka Plan

“Macbeth laneti” ile ilgili inanışlar, 1606 yılında ilk kez sahnelenen oyunun tarihine dayanmaktadır. Shakespeare’in, büyü ve doğaüstü güçlerle ilgili sahneleriyle anıldığı bu eser, ilk sahnelenişinde büyük dikkat çekmiş ve bazı inançlara göre gerçek cadı büyülerinin sahneye yansımasıyla lanetli hale gelmiştir. Bu dönemde, sahne üzerinde ve oyuncular arasında çeşitli esrarengiz olaylar yaşanmış; örneğin, ilk sahnede Lady Macbeth’u canlandıran oyuncu ciddi bir rahatsızlık geçirir ve Shakespeare’in kendisi, zorunlu olarak rolü üstlenir. Ayrıca, 1937 yılında Laurence Olivier’in başrolünü oynadığı bir yapımda, dekorun düşmesi sonucu bir teknisyen hayatını kaybeder. 1950’ler ise, Kraliyet Tiyatrosu’nda sahnelenen bir oyunda, yapımcı kalp krizi geçirir ve bir oyuncu ağır şekilde bıçaklanır. Bu olaylar, lanetin gerçekliğine dair anlatıları pekiştirmiştir.

Tiyatral Geleneklerde “Uğurlama ve Arındırma Ritüelleri”

Birçok tiyatro topluluğu, “Macbeth” kelimesinin yanlışlıkla söylenmesi durumunda, geleneksel ve sembolik ritüellerle uğursuzluğu uzaklaştırmayı tercih eder. Bu ritüeller, çoğu zaman sahneye çıkan kişinin üç kez yere tükürmesi, küfür etmesi ya da sahneden çıkıp tekrar girmesi şeklinde uygulanır. Ayrıca, bazı topluluklar, bu uğursuzluğu defetmek için küçük büyüsel hareketler veya dualar da kullanabilir. Bu uygulamalar, hem bir gelenek hem de sahne güvenliğini sağlama amacıyla yapılır ve oyunun adının doğrudan anılmasının önüne geçer.

Neden Günümüzde Hala Ciddiye Alınıyor?

Modern zamanlarda, bilimsel ve akılcı yaklaşımlarla bu tür batıl inançların anlamsızlığı ortaya konabilir. Ancak, sahne ve tiyatro ortamında, gelenek ve inançlar hâlâ güçlü bir yer tutar. “Macbeth” kelimesinin söylenmesi, sahne ve oyuncular arasında bir tür “kutsal alan”ın ihlali olarak görülür ve bu nedenle ciddi şekilde önlenir. Ayrıca, bu inançlar, sahne atmosferini ve oyuncuların ruh halini koruma konusunda psikolojik bir destek de sağlayabilir. Bu nedenle, pek çok tiyatro topluluğu ve oyuncu, “The Scottish Play” ifadesini kullanmayı tercih eder ve bu geleneksel kurala sıkı sıkıya bağlı kalır. Böylece, sanatın ve sahnenin kutsallığı ile kolektif inançlar bir arada yaşatılır.