Tartışmalı İklim Kanunu Teklifi TBMM’den Geçti: Detaylar ve Yorumlar

Türkiye’de İklim Kanun Teklifi ve Meclis Tartışmaları

Türkiye Büyük Millet Meclisi (TBMM) Genel Kurulu’nda, iktidar ile muhalefet arasında yoğun tartışmalara konu olan İklim Kanun Teklifi nihayet kabul edildi. AKP tarafından sunulan ve Nisan ayında ilk dört maddesi kabul edilen teklif, iklimle ilgili çeşitli kavramları ve düzenlemeleri kapsamaktadır. Teklifte, “İklim Adaleti”, “İklim Finansmanı”, “Net Sıfır Emisyon”, “Adil Geçiş”, “Birincil Piyasa”, “Karbon Kredisi”, “Denkleştirme”, “Emisyon Ticareti Sistemi (ETS)”, “Gömülü Sera Gazı Emisyonları” ve “Gönüllü Karbon Piyasaları” gibi 39 farklı terim resmi olarak tanımlanıyor. Bu kavramlar, iklim değişikliği ile mücadelede yeni düzenleyici ve uygulama araçlarının temelini oluşturmayı amaçlıyor.

Teklifin Kapsamı ve Amaçları

Muhalefet ve sivil toplum kuruluşları, bu yasal düzenlemenin “doğa katliamına yasal zemin hazırlamak” olduğunu iddia ederek tepkilerini dile getiriyor. Teklif, seragazı emisyonlarının azaltılması, iklim uyum faaliyetleri ve bu alanlarda planlama ile uygulama araçlarının oluşturulması gibi temel konuları kapsıyor. Ayrıca, kamu kurumları ve özel sektör, kamu yararını gözeterek alınacak tedbirlere ve düzenlemelere uyum sağlamak zorunda olacaklar.

Kurumsal Yapı ve Uygulama Mekanizmaları

İklim Değişikliği Başkanlığı, iklim politikalarının izlenmesinde ve geliştirilmesinde merkezi rol üstlenecek. Bu kuruluş, kurumlar arası koordinasyonu sağlama, faaliyetleri ve standartları belirleme ve gelişmeleri izleme gibi sorumlulukların yanı sıra, karbon fiyatlandırması ve piyasaya dayalı mekanizmaları düzenleme yetkisine de sahip olacak. Ayrıca, Verilerin elde edilmesi ve paylaşılması konusunda, Kişisel Verilerin Korunması Kanunu hükümleri saklı kalmak kaydıyla, gerekli bilgi, belge ve veriyi kamu kurum ve kuruluşlarından doğrudan talep edebilecek.

Para Cezaları ve Yasal Yaptırımlar

Kanuna göre, ozon tabakasını incelten maddelerin yasa ve düzenlemelere aykırı kullanımı, ithali veya piyasaya arzı durumunda ciddi para cezaları öngörülüyor. Örneğin, söz konusu maddeleri kullanan veya ithal edenlere 2,5 milyon lira kadar idari para cezası uygulanabilecek. Ayrıca, ozon tabakasını koruma amaçlı etiketleme ve sınırlamalara uymayanlara da 120 bin lira idari para cezası verilecek. Düzenleme, Türkiye Gümrük Bölgesi’nde ithal edilen mallarla ilgili Sınırda Karbon Düzenleme Mekanizması (SKDM) kurulmasını da içermekte.

Siyasi Tartışmalar ve Muhalefetin Eleştirileri

CHP Grup Başkanvekili Ali Mahir Başarır, teklifin halka ve çevreye zarar verecek uygulamalara zemin hazırladığını belirterek, “Üzülerek söylüyorum, bu yasa birkaç şirketin rant alanı haline dönüşüyor. 86 milyon yurttaşın çıkarları yerine, beş şirket bu rantı paylaşıyor” dedi. Ayrıca, yarın yeni yasa tasarılarının zeytinlikleri yok edeceği ve bölgeyi madene açacak kararların çıkacağı endişesini dile getirdi. Başarır, “Bu yasalar, madenleri ve ağaçları yok etmenin önünü açıyor; kapitülasyonlardan farkı kalmıyor” şeklinde eleştirilerde bulundu.

Diğer bir CHP milletvekili olan İlhami Özcan Aygun ise, AKP’nin “sadece iklim rantı oluşturma peşinde olduğunu” iddia ederek, “Karbon satışı ve fabrikaların filtre takmaması ile doğayı tahrip eden bir sistem kurmaya çalışıyorlar” diye konuştu. Aygun, doğanın korunmadığını, sadece katledildiğini vurguladı.

Eleştiriler ve Kişisel Görüşler

Necmettin Çalışkan, yasa ile küresel şirketlere destek sağlandığını ve çevreyi kirleten güçlerin taleplerinin yerine getirildiğini öne sürdü. Çalışkan, “Bu yasa, emperyalistlerin ve büyük güçlerin çıkarlarına hizmet ediyor; yerli çiftçiyi ve sanayiciyi daha da zor duruma sokuyor” ifadesini kullandı. Ayrıca, yasa ile yerli üreticilerin ve küçük esnafın daha büyük bir sıkıntıya sokulacağı uyarısında bulundu.

Sonuç ve Değerlendirme

Türkiye’nin ilk iklim kanunu olarak tasarlanan bu yasa tasarısı, hem iklim politikasını şekillendirmeyi hem de ekonomik ve çevresel dengeleri etkilemeyi amaçlıyor. Ancak, muhalefetin ve çeşitli sivil toplum kuruluşlarının tepkileri, bu düzenlemenin halk yararına değil, büyük şirketlerin çıkarlarına hizmet ettiğine dair endişeleri beraberinde getiriyor. Yasalaşma sürecinin ardından, uygulama aşamasında ortaya çıkabilecek sonuçlar ve olası etkiler, önümüzdeki dönemde yakından takip edilecek.