Nöbetçi Eczaneler
Türkiye’nin 2025 İlk Çeyrek Ekonomik Verileri ve Değerlendirmeleri
Türkiye İstatistik Kurumu’nun (TÜİK) son açıklamalarına göre, 2025 yılının ilk üç ayında Gayrisafi Yurt İçi Hasıla (GSYH) yüzde 2 oranında artış gösterdi. Bu büyüme, ekonominin belirli göstergelerde istikrarlı bir şekilde ilerlediğine işaret ediyor. Aynı dönemde, mal ve hizmet ihracatı ise %0,01 oranında hafif bir azalma yaşarken, ithalat ise %3 oranında artış gösterdi.
Ocak-Mart 2025 dönemine ilişkin ilk tahminler, zincirlenmiş hacim endeksi kullanılarak hesaplandı ve geçen yılın aynı dönemine kıyasla %2,0 oranında büyüme kaydedildi. Zincirlenmiş hacim endeksi, enflasyon etkisini dışarıda bırakmak suretiyle üretimsel değişimleri daha sağlıklı ölçebilmeyi sağlar. Bu veriler, ekonomideki üretim ve büyüme trendlerini yakından takip etmemize imkan tanıyor.
Ekonomik Gelişmeler ve Hükümetin Değerlendirmeleri
Hazine ve Maliye Bakanı Mehmet Şimşek, TÜİK tarafından açıklanan bu verileri olumlu bir gelişme olarak nitelendirerek, “Ekonomimiz ılımlı büyümesini sürdürüyor ve dezenflasyon devam ediyor” ifadelerini kullandı. Ayrıca, “Dezenflasyon sürecinde ortaya çıkabilecek olumsuz etkileri önlemek amacıyla bütüncül bir yaklaşımla tedbirler aldıklarını” belirtti. Şimşek, yatırımların, istihdamın, üretimin ve ihracatın desteklenmesine büyük önem verdiklerini vurguladı ve “Ekonomimizin dayanıklılığını ve dinamizmini artırarak sürdürülebilir yüksek büyümenin temellerini güçlendiriyoruz” sözleriyle açıklamalarını tamamladı.
Ancak, uzman ekonomistler bu büyüme rakamlarının beklentilerin altında olduğunu belirtiyor. Ekonomist Mustafa Sönmez, bu verilerin “ciddi bir dezenflasyon programı uygulanmadığını” gösterdiği görüşünde. Sönmez, sosyal medya platformu X üzerinden yaptığı açıklamada, “İlk çeyrek büyümesi yüzde 2 geldi. Dezenflasyonun dandikliğini buradan anlayın. Ciddi bir dezenflasyon programında ekonomi geçici bir süre daralır. Oysa burada yine yüzde 2 büyüme yaşanmış” ifadesini kullandı.
Yorumlar ve Uzman Görüşleri
Ekonomist ve yazar Güldem Atabay ise, açıklanan işsizlik oranlarına değinerek, “Büyüme verisi içinde sanayi, tarım ve ormancılık sektörleri küçülmüş. Finans sektörü ve inşaat ise büyümüş. Bu tablo, büyük bir durgunluk hakim olduğunu gösteriyor. Enflasyon düşüşü ise yüksek maliyetlere rağmen gerçekleşiyor. Şimşek programında önemli eksiklikler bulunuyor ve yapısal hatalar üretim yapısını olumsuz etkiliyor” dedi.
Greenwich Üniversitesi’nden ekonomist Cem Oyvat ise, “Yüzde 2’lik yıllık büyüme, Türkiye için oldukça düşük bir oran. Tarım, ormancılık ve balıkçılık sektörlerinin yüzde 2, sanayi sektörünün ise yüzde 1,8 oranında daralması dikkat çekiyor” değerlendirmesinde bulundu.
GSYH’nin Detaylı Durumu ve Sektörler Bazında Gelişmeler
TÜİK verilerine göre, 2025 ilk çeyrek GSYH’sini oluşturan sektörler ve katkıları şu şekilde sıralanabilir:
- İnşaat sektörü toplam katma değeri %7,3 oranında artış gösterdi.
- Bilgi ve iletişim faaliyetleri %6,1 büyüdü.
- Diğer hizmet faaliyetleri %4,7 oranında yükseldi.
- Mesleki, idari ve destek hizmetleri %4,0 arttı.
- Gayrimenkul faaliyetleri %2,4 artış kaydetti.
- Ürün üzerindeki vergiler ve sübvansiyonlar net %1,8 artarken,
- Hizmetler %1,3,
- Finans ve sigorta faaliyetleri %0,5,
- Kamu yönetimi, eğitim, sağlık ve sosyal hizmetler ise sadece %0,3 oranında büyüdü.
- Tarım sektörü ise yüzde 2,0 oranında geriledi.
- Sanayi ise yüzde 1,8 oranında azaldı.
Mevsim ve Takvim Etkilerinden Arındırılmış Veriler
Mevsim ve takvim etkilerinden arındırılmış GSYH zincirlenmiş hacim endeksi, bir önceki çeyreğe göre %1,0 artış gösterdi. Ayrıca, takvim etkisinden arındırılmış veri ise yılın ilk çeyreğinde geçen yılın aynı dönemine göre %2,7 oranında büyüme kaydetti. Üretim yöntemiyle hesaplanan GSYH tahmini ise ilk çeyrekte, cari fiyatlarla bir önceki yılın aynı dönemine göre %36,7 artışla 12 trilyon 125 milyar 173 milyon liraya ulaştı. Bu rakam, USD bazında ise yaklaşık 335 milyar 504 milyon dolar seviyesinde gerçekleşti.
Yerleşik hane halklarının nihai tüketim harcamaları ise, geçen yılın aynı dönemine göre %2,0 oranında artış gösterdi. Devletin nihai tüketim harcamalarında %1,2, gayrisafi sabit sermaye oluşumunda ise %2,1 artış kaydedildi.
İhracat ve İşgücü Verileri
Mal ve hizmet ihracatı, 2025’in ilk çeyreğinde, geçen yılın aynı dönemine göre zincirlenmiş hacim endeksi olarak %0,01 azaldı; ithalat ise %3,0 oranında yükseldi. İş gücü ödemeleri ise, bu dönemde %42,9 oranında artış kaydetti. Net işletme artığı veya karma gelir ise %31,2 oranında yükseldi. İş gücü ödemelerinin toplam GSYH içindeki payı, geçen yılın ilk çeyreğinde %41,7 iken, bu oran %43,7’ye yükseldi. Aynı şekilde, net işletme artığı veya karma gelirin payı ise %36,4’ten %35,0’ya geriledi.