Nöbetçi Eczaneler
Donald Trump’ın belki de tarihteki en tuhaf ticaret politikası önerisiyle dünyanın geri kalanına sözde “karşılıklı gümrük vergisi” uygulamaya kalktığı “kurtuluş günü” girişimi, piyasaların tepkisi üzerine alelacele geri alındıktan sonra Çin ile ticaret savaşına dönüştü. Peki bu savaşı kazanabilir mi? Trump’ın ikinci kez başa geçişinden sonra ABD gerçekten de Çin’le yarıştığı genel büyük rekabetten galip ayrılabilir mi? İki sorunun cevabı da “hayır”. Bunun nedeni Çin’in yenilmez olması değil. Pekala yenilebilirler. Sebep başka: ABD Çin kadar büyük, becerikli ve kararlı bir ülkeye karşı dünyadaki statüsünü korumak için ihtiyaç duyacağı bütün değerlerini çöpe atıyor.
Trump 2018 yılındaki bir paylaşımında, “Ticaret savaşları iyidir, kazanması kolaydır” yazmıştı. Yanlış bir önerme. Ticaret savaşları iki tarafa da zarar verir. Bazen iki tarafı da eskisinden daha iyi duruma getirecek bir anlaşmaya varılabilir. Çoğu zaman, yapılan anlaşma taraflardan birini iyiye diğerini kötüye götürür. Trump da muhtemelen böyle bir sonuç umuyor. Hesabına göre ABD kazanacak, Çin kaybedecek.
Şu an için ABD Çin’den gelen ithalatlara yüzde 145 gümrük vergisi uygularken Çin ABD’ye yüzde 125 gümrük vergisi uyguluyor. Çin ABD’ye “nadir element” ihracatını da kısıtladı. İki süper güç arasında ikisinin de kazanmayacağı bir “Meksika açmazı” söz konusu gibi görünüyor.
Anlaşıldığı kadarıyla ABD’nin planı (eğer bir plan varsa) şöyle: Ticari ortakları, ABD ile avantajlı bir ticaret (belki de başka bir alan, mesela güvenlik) anlaşması karşılığında Çin’den yapacakları ithalatlara ciddi engeller koymaya “ikna edilecek”. Böyle bir sonuç muhtemel mi? Hayır.
Nedenlerden biri Çin’in elinde de sağlam kozlar bulunması. Halihazırda Avustralya, Brezilya, Hindistan, Endonezya, Japonya ve Güney Kore gibi birçok güçlü ülke ABD’den çok Çin’le ticaret yapıyor. ABD’nin biraz da Trump’ın yakındığı ticaret açıkları sayesinde birçok güçlü ülke için Çin’den daha önemli bir ihracat piyasası olduğu doğru. Ama Çin de birçokları için önemli bir pazar. Dahası Çin ikamesi kolay olmayan birçok ithalatın kaynağı durumunda. Neticede ticaretin esas amacı ithalattır.
Hepsinin ötesinde, ABD güvenilmez hale gelmiş durumda. “Pazarlığa dayalı” bir ABD hep daha iyi bir anlaşma koparma peşinde. Aklı başında hiçbir ülke, hele de Çin’e karşı, geleceğini böyle bir ortağa bağlamaz. Trump’ın Kanada’ya yaklaşımı belirleyici bir örnek oldu ve Kanadalılar ABD Başkanı’na Liberalleri yeniden seçerek karşılık verdi. Trump bundan ders alır mı? Leoparın beneklerinin değiştiğini hiç gördünüz mü? Trump böyle biri. Aynı zamanda ABD’li seçmenin iki kez başa getirdiği biri. Üstelik Çin’den kopmaları riskli olur: Çin böyle bir şeyi unutmayacak ve muhtemelen affetmeyecektir.
Çin’in ekonomik sancılara Amerikalılardan daha iyi katlanacakları konusunda kendi halkına duyduğu inanç da önemli bir etken. Dahası Çin için ticaret savaşı esasen bir talep şoku yaratırken ABD için özünde bir arz şoku getirecek. Kaybolan talebi ikame etmek, eksik arzın yerini doldurmaktan daha kolaydır.
Özetle, ABD şu an kovaladığı anlaşmaları yapamayacak ve Çin’e karşı umduğu zaferi kazanamayacak.
Beyaz Saray bu gerçeği görünce Trump’ın zafer kazandığını ilan edip ticaret savaşlarından en azından kısmen çekileceğini ve başka yöne adım atacağını tahmin ediyorum.
Ama bu da ABD’nin küresel nüfuz için Çin’le rekabet halinde olduğu gerçeğini değiştirmiyor. Gelgelelim maalesef birçoklarının bu rekabette üstün gelmesini istediği ABD bugünkü ABD değil. (…)
Dünyanın Çin ile hem rekabet eden hem de işbirliği yapan bir Amerika’ya ihtiyacı var. Ama maalesef bu ABD ikisini de beceremeyecek.