Nöbetçi Eczaneler
COVID-19 pandemisinin ilk dört yılı tamamlanırken, dünya genelinde aşıların gerçek etkisi sayısal verilerle net bir şekilde ortaya kondu. Yeni yapılan kapsamlı bir çalışma, 2020 ile 2024 yılları arasında uygulanan aşıların toplamda yaklaşık 2,5 milyon hayat kurtardığını gösteriyor. Bu rakam, her 5.400 doz aşı başına bir hayatın kurtarıldığını ifade ediyor ve aşıların küresel sağlık üzerindeki etkisini somut bir biçimde gözler önüne seriyor.
Toplamda yaklaşık 13 milyar doz aşı kullanıldı ve bunlar dünya nüfusunun %67’sini kapsadı. Çalışmaya göre, her 900 doz aşı, bir yaşam yılını kurtarmaya katkı sağladı. Bu da toplamda yılda yaklaşık 14,8 milyon yaşam yılı kazanıldığı anlamına geliyor. Kaliforniya Üniversitesi’nden Dr. Monica Gandhi ise, 31 Aralık 2023 itibarıyla dünya nüfusunun üçte ikisinin en az bir doz aşıyı tamamladığını belirtiyor. Pandeminin ilk aylarında, henüz aşılar yaygın değilken, yoğun bakım ünitesine yatırılan COVID-19 hastalarının yaklaşık %44’ü hayatını kaybediyordu. ABD’deki aşırı ölümlerin %72’si doğrudan COVID-19’a bağlanırken, 2020-2021 yılları arasında dünya genelinde 14,9 milyon fazladan ölüm yaşandığı tahmin ediliyor. Avrupa ülkelerinden elde edilen veriler ise, yalnızca 2020-2022 yılları arasında 16,8 milyon yaşam yılının kaybedildiğini gösteriyor.
SARS-CoV-2’ye Karşı Geliştirilen Aşıların Benzersiz Hızı
SARS-CoV-2 virüsü ilk kez belirmeye başladığında, dünya bilim insanlarının tepkisi ve çabası, tarihte eşi görülmemiş bir hızda aşı geliştirilmesine olanak sağladı. Klinik aşamaya ulaşan ilk aşılar, birkaç ay içinde hazır hale getirildi ve hastane yatışlarını, ölümleri azaltmadaki başarıları, saha verileriyle de desteklendi. Bu süreç, sadece birkaç yıl içinde gerçekleşti ve küresel sağlık mühendisliğinin ne kadar hızlı gelişebildiğini gösterdi. Çalışmanın ortak yazarlarından Prof. Stefania Boccia ve Dr. Angelo Maria Pezzullo ise, bu çalışmanın önemini vurgularken, “Dünyanın ilk ve en kapsamlı küresel analizidir; Omicron dönemini ve toplam kurtarılan yaşam yılını içermesiyle benzersizdir” diyorlar.
Aşıların Kurtardığı Hayatlar ve Demografik Dağılım
Analize göre, aşı ile kurtarılan yaşamların %82’si virüs bulaşmadan önce aşı olan kişilerde gerçekleşti. Ayrıca, %57’si Omicron varyantının yaygın olduğu dönemdeydi. En dikkat çekici ise, bu kurtarılan yaşamların %90’ı 60 yaş ve üzeri bireylerden oluşuyor. Bu veriler, özellikle yaşlı nüfusun aşılanmasının ne kadar hayati bir öneme sahip olduğunu bir kez daha gösteriyor. Dr. Gandhi de, salgının başından beri bilinen önemli bir gerçeği hatırlatırken, “Çocuklar ve gençler, COVID-19’un ciddi komplikasyonlarına karşı düşük risk grubundaydı” diyerek, aşı ve koruma stratejilerinin yaş gruplarına göre şekillenmesi gerektiğine dikkat çekiyor.
Bununla birlikte, araştırmalar, çocuk ve gençlerin kurtarılan yaşam yılındaki katkısının oldukça sınırlı olduğunu ortaya koyuyor. Gandhi, gelecekteki pandemilere karşı alınacak önlemlerde, bu modellemelerin ve verilerin, aşırı kısıtlamaların zararlarını azaltırken, yüksek risk altındaki grupları etkili biçimde koruma konusunda yol gösterici olabileceğini belirtiyor.
Aşıların Başarısı ve Kızamık Aşısı ile Karşılaştırması
Her ne kadar COVID-19 aşıları büyük bir başarı hikayesi olsa da, uzmanlar bu başarıyı kızamık gibi daha köklü ve uzun süredir kullanılan aşılarla karşılaştırıyorlar. Araştırmacılar, COVID aşılarının toplamda kurtardığı yaşam yılını, kızamık aşısının aynı dönemde sağladığı önlemlerle kıyasladığında, yaklaşık 30 kat daha az olduğunu belirtiyorlar. Ayrıca, toplumsal güvensizlik ve aşı tereddütleri, pandeminin geride bıraktığı en zor miraslardan biri olarak öne çıkıyor. Bu durum, aşılama oranlarını artırmak ve daha fazla hayat kurtarmak için küresel anlamda farkındalık ve iletişimin önemini bir kez daha gözler önüne seriyor.