Nöbetçi Eczaneler
Genel olarak tüm kültürlerde kadınların erkeklerden daha fazla özür dilediği düşünülüyor, ancak kariyer uzmanları bu tavrın kadınların yükselmesini engelliyor olabileceği görüşünde. Bazen kulağa ciddiyetsizlik, hatta yetersizlik gibi gelebildiğini söylüyorlar. Stanford Üniversitesi’nden iktisat uzmanları Lily Liu ile Marshall Mo özür dileme konusunda cinsiyetler arasındaki ayrışmayı ve bunun sonuçlarını araştırdı.
Araştırmacılar tamamı Amerikalı 700 kişiyi “çalışanlar” ve “işverenler” olmak üzere iki gruba ayrıldı. Çalışanlar standart bir testteki çoktan seçmeli soruları yanıtlarken işverenler onların performanslarını değerlendirip kimlerin “terfi” ettirileceğine karar verdi. Çalışanlardan ayrıca sonucu etkilemek için işverenlerine bir dizi mesaj yazmaları istendi.
Kadınlar ve erkekler testte 10 üzerinden sırasıyla 4.16 ve 4.24 puan alarak eşit performans sergilerken kadınların mesajlarında “üzgünüm”, “kusura bakmayın” ve “özür dilerim” gibi sözcüklerin iki kat fazla yer aldığı gözlendi. Gerçekten ne kadar üzgün olduklarını 0-100 aralığında değerlendirmeleri istenince, testi geçemeyen kadınların ortalamasının 69, erkeklerin ortalamasının ise 61 olduğu görüldü.
Özür belirtmedeki bu ayrım özgüvenden kaynaklanıyordu. Erkekler 10 sorudan dördüne, kadınlar ise ortalama 3.2’sine doğru cevap verdiğini düşünüyordu. Ama özgüven faktörü dışarıda bırakıldıktan sonra bile kadınların yüzde 12 oranında daha sık özür dilediği tespit edildi.
Bu durum terfi şansını nasıl etkiledi? İşverenler özür dileyen çalışanların daha düşük kabiliyetlere sahip olduğu sonucuna vardı. Üstelik kadınların genellikle daha fazla özür dilediğini bilmelerine rağmen onları değerlendirirken erkeklere kıyasla daha acımasız davrandı. Öte yandan patronlar kadınlara karşı “daha fazla samimiyet” beslediklerini bildirdi. Bu dengeleyici etkiler aslında daha fazla özür dileyen çalışanların da diğerleriyle aynı sıklıkta terfi aldığı anlamına geliyordu.
Böyle deneyler gerçek dünyada her zaman karşılık bulmuyor. Ama alınacak bir ders var gibi: Bir çalışanın tek amacı terfi etmekse yazışmalarında samimi özür ifadelerinden kaçınmasını gerektirecek bir durum yok.