Nöbetçi Eczaneler
Tufan Erginbilgiç’in Rolls-Royce’un başına geçmesi birçokları için beklenmedik bir gelişmeydi. Görece tanınmayan biri olarak İngiltere sanayisinin en itibarlı koltuklarından birine oturmuştu.
Aradan iki yıl geçti. Dünyanın en büyük havayolu şirketlerine, denizaltılarına ve askeri jetlerine motor tedarik eden mühendislik devi Rolls-Royce’a yatırım yapanlar şimdilerde Erginbilgiç’in kim olduğunu çok iyi biliyor. Ocak 2023’te CEO koltuğuna oturduğundan beri Rolls-Royce’un hisse değeri sekiz katına çıktı ve şirket yeniden kâr payı dağıtmaya başladı. Geçen ay yayınlanan yıllık rakamlara göre şirket, temel faaliyet kârı ve serbest nakit akışı hedeflerine planlanandan iki yıl erken ulaşma yolunda ilerliyor.
“Asıl sorun pandemi değildi”
Değişimin hızı 119 yıllık şirketi uzun süredir takip edenleri şaşırtmış durumda. Erginbilgiç’in gelişinden önceki yıllar kâr uyarıları, başarısız yeniden yapılandırma denemeleri ve Covid-19’un vurduğu ağır darbeyle geçmişti. Pandemi yüzünden uçuşların durması sonrası Rolls-Royce’un gelirleri de büyük yara almıştı.
Erginbilgiç grubun Londra’daki genel merkezinde verdiği röportajda şirketin “güçlü bir geri dönüş yapmaya kesinlikle yakın olduğunu” söylüyor. Eski BP CEO’su Erginbilgiç yeni görevine yeniden yapılandırma değil topyekun dönüşüm için geldiğini ifade ediyor: “Meseleyi Covid’den ibaret görenler vardı. Ama ben 10 yıl öncesine kadar gittim. Sorun Covid değildi. Şirket çoktandır bocalıyordu.”
Erginbilgiç ayrıca “Vizyonumuz iyi performans gösteren, rekabetçi, dirençli ve büyüyen bir şirket yaratmak. Rolls-Royce’un hemen hemen hiçbir zaman bunların hiçbiri olmadığını söyleyebilirim” ifadelerini kullandı.
Motorların havada kalma süresi
Pandemi sonrası uçuşların yeniden başlamasıyla toparlanma muhtemelen bekleniyordu. Ama Erginbilgiç şanslı bir lider olduğu görüşünü bu iddianın “artık inandırıcı olmadığını” söyleyerek reddediyor. Rolls-Royce en çok geliri motorlarının havada olduğu süreden elde ediyor. Geçen yıl şirkete ait motorların toplam uçuş saati 2019 seviyesinin yüzde 103’ü kadardı. Havacılık bölümündeki faaliyet kârı ise 2022’de yüzde 2.5’ken yüzde 16.6’ya çıkarak çok daha büyük bir sıçrama yaptı.
Erginbilgiç ayrıca Rolls-Royce’un gemilerde kullanılan dizel ve gazlı motorların yanı sıra elektrik üretiminde kullanılan ve “uçuş saatlerinin önemli olmadığı” enerji sistemleri departmanında kârlılığın iki katına çıktığını söyledi.
Orta kademe devrimi
Yeni CEO’nun göreve gelmeden önce dersine iyi çalıştığı ortada. Hızlı bir başlangıç yapabilmek adına Eylül 2022’den itibaren hissedarlarla konuştu, tesisleri ziyaret etti, hatta rakiplerle kıyaslama çalışması için bağımsız danışmanlara para ödedi. Yatırımcıların yıllar süren hüsranın ardından sonuçları görmek için sabırsızlandığını anlatıyor. Koltuğa oturduğunda ne yapması gerektiğini biliyordu.
İşletme sermayesini azaltmak, verimliliği artırmak ve ticari şartları optimize etmek de dahil yedi alanda iyileştirme hedefi koydu. Müşterisi olan havayolu şirketleriyle firmanın zararına olan satış ve tedarik sözleşmelerini yeniden görüşmeye çoktan başlamıştı.
Arkasından yönetim kademesinde değişiklikler geldi. Ayrıca orta kademe müdürlerin 2 bin 500’ü işinden oldu. Erginbilgiç Rolls-Royce’un ticari havacılık departmanına, savunma birimine ve enerji sistemlerine yeni yöneticiler tayin etti. Ayrıca BP’den yeni bir CFO transfer etti.
BP’de de yapmıştı
İngiltere ve Türkiye vatandaşı bir mühendis olan Erginbilgiç üçüncü kez böyle bir dönüşüme kalkışıyor. Beş yılı yönetim kademesinde olmak üzere 20 yıldan fazla kaldığı petrol şirketi BP’den eski çalışma arkadaşları tarafından özellikle firmanın rafineri ve pazarlama departmanlarındaki kötü gidişatı tersine çeviren, performansı yüksek, sonuç almayı bilen biri olarak tanımlıyor. 2020’de BP CEO’luğuna kendisinin yerine Bernard Looney’in getirilmesi sonrası bir özel sermaye şirketinde görev almıştı.
Erginbilgiç “Kesinlikle yaparak öğrendim. Neyin işe yarayıp yaramayacağını görüp bunun üzerine bir şeyler inşa ediyorsunuz” diyor.
1- Gerçeği göstermek
Rolls-Royce’taki dönüşümün temelinde Erginbilgiç’in daha önce de kullandığı, özenle hazırlanmış dört “ayaklı” çerçeve yer alıyor. Bunlardan ilki şirketin hakiki durumunu bütün çalışanlara göstermek için “ayna tutmak”. Geldikten kısa süre sonra personele Rolls-Royce’ta “yangın olduğunu ve başka şanslarının kalmadığını” söylemiş.
Bu dobra değerlendirme birçoklarını şoke etse de CEO amacın çalışanların moralini bozmak değil onlara verilerin de desteklediği gerçeği göstermek olduğunu söylüyor. Ardından gruba dair vizyonunu anlatmış.
“Burada yapılan her şeyin bir amacı var. Büyük dönüşümler kovboyluk yaparak olmuyor” diyor.
Rolls-Royce’un yaklaşık 42 bin kişiyi istihdam ettiği düşünülürse “İnsanlara yeni bir yön çizmek ve çok net olmak gerekiyordu.”
2- Herkese ulaşan strateji
İkinci ayak ise çalışanları sürece dahil eden net ve ayrıntılı bir strateji belirlemek olmuş. “Stratejiniz 42 bin kişiye ulaşacak nitelikte değilse sonuç alamazsınız” diyor.
Rolls-Royce yeni stratejiyi “karanlık odalarda danışmanlarla” geliştirmek yerine yaklaşık 500 çalışanla atölyeler düzenleyerek farklı seçenekler üzerinde beyin fırtınası yaptıktan sonra en iyi seçeneğe karar verdi. Erginbilgiç stratejinin “çoğu zaman aşırı düzenli hale gelebildiğini, halbuki farklı seçeneklerin belirmesi için kaotik niteliğe de gerek olduğunu” ifade ediyor.
3 ve 4 Performans
Üçüncü ayağı ise “performans yönetimi” olarak tanımlıyor. Aslında bu da stratejiden doğuyor ve işletmeyi net hedeflerle yönetmeye dayanıyor. Dördüncü ayak ise iyi performans verdiğinizi göstermek için ilk üç aşamayı gereken “hız ve yoğunlukta” yapmak.
“Hızla sonuç almazsanız insanlar yanınızda durmaz. Sonuçları görmeye başladıkça size inananların sayısı artar” diyor.
Erginbilgiç sürecin “olumlu anlamda yoğun” olduğunu, “Herkes çok enerjik” sözleriyle ifade ediyor.
Dönüşüm sürecinde şirkette kalmasını istediği hiç kimsenin Rolls-Royce’tan ayrılmadığını söylüyor.
Şirket bugün 17 stratejik adım izliyor. Erginbilgiç, “Herkes ne yapacağını biliyor” diyor. İnisiyatiflerden biri büyük motorların “kanat üzerindeki süresini” iyileştirmek. Motorlar bakım için yerde olmak yerine ne kadar havada kalırsa Rolls-Royce o kadar çok kazanıyor.
Tenisle besleniyor
Erginbilgiç’in işi her zaman tozpembe değil. British Airways başta olmak üzere müşterileri olan bazı büyük havayolu şirketlerinden kiminde motorların performans ve güvenilirliğine dair şikayetler var. Sektör içinden bazı isimler de Rolls-Royce’un sözleşmeler yeniden görüşülürken fazla katı davranmasının risklerine dikkat çekiyor.
Erginbilgiç ise kendisini asla “katı” olarak görmediğini söylüyor. “İşimi yapıyorum ve stratejik düşünüyorum” diyor.
Motivasyonunu nereden aldığını anlamak kolay değil çünkü kendinden bahsetmeye pek yanaşmıyor. Babası Türkiye’de askerdi, annesi hala İstanbul’da yaşıyor. O ise daha ziyade tenis merakından söz etmeyi tercih ediyor. “Sahaya kazanmak için çıkıyorum. Ama çok iyi oynamışsam kaybetsem bile mutlu oluyorum. Her zaman bir amacım olmalı” diyor.
Yeni motor hazırlıyorlar
Erginbilgiç, geçen ay daha da iddialı finansal hedefler belirledi ve şirketi bekleyen büyük sınavın farkında olsa da çekinmiyor. Boeing ve Airbus en çok satan tek koridorlu uçakları olan 737 ve A320’nin yeni versiyonları üzerine çalışmaya başladı. Normalde iki uçağın motoru da Rolls-Royce yapımı değil. Firma çok daha büyük gövdeli jetler için motor üretiyor ama yeni jenerasyon tek koridorlu jetlere hizmet vermek istiyorlar.
Burada ticari açıdan dev bir fırsat var ve Rolls-Royce yakıt tasarruflu yeni UltraFan motoruyla doğru teknolojiye sahip olduğunu düşünüyor. Şirket yeni nesil tek koridorlu jetler için düşündüğü motorun küçültülmüş test versiyonu üzerinde çalışmalara başladı.
Denizaltı anlaşması
Ancak görev öyle zorlu ki bu yola tek başına çıkmayıp ticari ortaklar araması muhtemel. Erginbilgiç “Herkes bizimle konuşuyor, biz de herkesle görüşüyoruz” diyor.
Yaklaşık 10 yıl önce hissedarı olduğu Rolls-Royce’un yüzde 0.9’unu elinde bulunduran Orbis Investments’tan yatırım analisti Harsh Jhaveri’ye göre şirket “dönüşüm sürecinde olağanüstü ilerleme kaydetti”.
Jhaveri, Orbis’in “performans odaklı kültürü kurumsallaştırma gayretinden” cesaret aldığını ve ekibin gerek mevcut işlerde gerekse küçük modüler reaktör ve tek koridorlu uçak motorları gibi yeni alanlarda büyüme görmek istediğini ifade ediyor.
Erginbilgiç Rolls-Royce’u tek koridorlu uçak piyasasına dönse de dönmese de büyütmeye kararlı. Şirket savunma sanayisinde İngiltere, ABD ve Avustralya arasındaki üç taraflı Aukus denizaltı anlaşmasında yer alıyor. Askeri harcamalar da artıyor.
Ufuktaki belirsizliklerden biriyse Donald Trump’ın başlattığı ticaret savaşının sonuçları. Rolls-Royce olası gümrük vergilerinden doğacak zararı sınırlı tutmak adına Amerika’daki bazı tesislerinde ABD’li müşterilere yönelik üretimi artırma seçeneğini değerlendiriyor. Şirketin başlıca Amerikalı müşterileri arasında ABD Savunma Bakanlığı, Boeing ve Lockheed Martin var. Rolls-Royce ayrıca ABD’deki veri merkezlerine elektrik sağlayan dizel jeneratörler üretiyor.
65 yaşındaki Erginbilgiç’e Rolls-Royce’tan ayrılmaya karar verdiği gün nasıl bir miras bırakmak istediği sorulunca burayı “gerçekten sürdürülebilir ve farklı” bir şirket haline getirmek istediğini söylüyor. Analistlere göre CEO 2028’den sonra emekli olabilir. 2027 ve 2028’de alacağı kârlı hisse primleri var.
Erginbilgiç kötü geçen yılların ardından ekibiyle birlikte saygın Rolls-Royce markasının “potansiyelini ortaya çıkardıklarını” söylüyor. Erginbilgiç, “Nihayet markamızın hakkını vermeye başladık” diyor.