Nöbetçi Eczaneler
Suriye Devlet Başkanı Ahmed el Şara ülkenin kuzeybatısında isyancıların elindeki küçük bölgenin başına geçtiğinde ilişkileri çok daha basitti. Türkiye arkasındaydı, Esad rejimi ve İran ise baş düşmanlarıydı. İsyancılardan oluşan koalisyon aralık ayında Devlet Başkanı Beşar Esad’ı devirdiğinden beri el Şara daha fırtınalı jeopolitik sularda ilerliyor. The New York Times’a konuşan el Şara için dış destek artık hükümetinin ayakta kalması için kritik öneme sahip.
Suriye ekonomisini felaketin eşiğinden döndürmek istiyorsa cihatçı geçmişine şüpheyle yaklaşan ABD’li ve diğer Batılı yetkilileri mevcut yaptırımları kaldırmaya ikna etmek zorunda. Yeni bir iç savaşı önlemek adına yeni ordu kurmak için askeri yardıma ihtiyacı var. Hükümeti işler halde tutmak, ülkede yeni çalkantıları önlemek, memurlara maaş verebilmek için de dış finansmana muhtaç.
Türkiye ve Rusya’yla müzakere masasında
Şimdilerde kendini devlet adamı olarak sunan eski El Kaide mensubu el Şara, hükümetinin hem uzun süredir siyasi desteğini aldığı Türkiye ile hem de rejim günlerinde Esad’a hep arka çıkan Rusya’yla anlaşma süreçleri yürüttüğünü söyledi. Gelecekte bu iki ülkeden askeri destek alma ihtimaline işaret etti.
El Şara “Türkiye ve Rusya’nın Suriye’de askeri varlığı söz konusu. Suriye ile başka ülkeler arasındaki geçmiş anlaşmaları lağvettik ve yenilerini yapma sürecindeyiz” ifadelerini kullandı. Rusya ve diğer ülkelerden ekstra silah tedarikine açık olduğu yönünde sinyaller verdi.
Yeni jeopolitik atlas
Suriye on yıldır dünyanın büyük bölümünden kopuktu. Batı ve Körfez ülkeleri Suriye vatandaşlarına göz açtırmayan Esad diktatörlüğüne sırt çevirmişti. İsyancıların Esad’ı devirmesiyle birlikte ailenin 50 yılı aşkın süredir devam eden demir yumruğu ortadan kalktı ve bir zamanlar hayal bile edilemeyecek bir geçiş dönemi başladı.
Suriye şimdi küresel sahneye dönerken Orta Doğu’ya istikrarsızlık hakim. İsrail’in Gazze Şeridi’nde sürdürdüğü savaş, Lübnan’da İran destekli Hizbullah’ı felç etmesi ve Trump yönetiminin bölgeye yönelik planları sebebiyle Orta Doğu’da güç dengeleri yeniden oluşuyor. ABD de Başkan Donald Trump’ın vizyonu uyarınca bu ay Suriye’nin kuzeydoğusundaki askeri mevcudunu azaltmaya başladı.
Bir zamanlar acımasız Esad hanedanıyla birlikte anılan Şam’daki mermer başkanlık sarayında oturan el Şara dış destek almak için gösterdiği çabaları anlattı.
Ona göre “Suriye’nin istikrarı gerek bölgedeki gerek Avrupa’daki birçok ülkenin çıkarlarına son derece uygun olacaktır.”
Ama onun yönetiminde de ciddi şiddet olayları baş gösterdi.
El Şara güneydeki İsrail’den kuzeydeki Türkiye’ye kadar birçok farklı ülkenin çıkarları arasında incelikli manevralar yapmak zorunda.
Suriye’de ne eski ne de yeni hükümetin İsrail’le resmi ilişkisi bulunuyor. Esad devrildiğinden beri İsrail Suriye’deki yüzlerce hedefi vurdu.
Silah için Rusya’ya muhtaçlar
El Şara ayrıca geçmişteki El Kaide bağlantısına rağmen Batı’yı güvenilir bir ortak olduğuna ikna etmek zorunda. Görünüşe göre Rusya’yla ilişkileri de baştan kuruyor. Suriye’deki askeri üslerini korumak Rusya’nın da stratejik çıkarlarına uygun.
El Şara “Bu askeri varlığın Suriye’deki yasal çerçeve ile uyumlu olması gerektiğini bütün taraflara anlattık” diyor. Ona göre tüm olası yeni anlaşmalar “Suriye’nin bağımsızlığını, güvenlik istikrarını korumak zorunda ve hiçbir ülkenin varlığı Suriye toprakları üzerinden başka ülkelere yönelik tehdit ve tehlike oluşturmamalı.”
İç savaş boyunca Rusya Esad’ı ayakta tutmak için uçaklar, savaş gemileri, asker ve askeri danışmanlar göndermiş ve binlerce sivili öldürmüştü.
Rusya’nın iç savaş sonrası Suriye’de rol alıp almayacağı ve bu rolün ne olacağı meçhul. Ama el Şara Moskova’nın on yıllardır Suriye’ye silah sağladığını söylüyor. Biraz da ülkesinin Rusya veya başka ülkelerden gelecek desteğe yeniden ihtiyaç duyabileceğini ima ediyor.
El Şara “Şu ana kadar başka ülkelerden Suriye’nin mevcut silahlarını değiştirecek teklifler almadık” diyor. Mevcut silahların çoğu Rus yapımı.
ABD’nin sekiz talebi
El Şara bu ay mali destek için Suudi Arabistan ve Katar’ı ziyaret etti. Katar, Suriye Merkez Bankası üzerinden memur maaşlarını ödemeyi teklif etse de bu adımın ABD yaptırımlarını ihlal edebileceğinden endişeli.
Gelişmelere yakın iki yetkiliye göre geçen ay Amerikalı yetkililer yaptırımları kaldırmak için sekiz talepten oluşan bir liste hazırladı. Maddeler arasında rejimden geriye kalmış olabilecek kimyasal silahların imhası ve terörle mücadelede işbirliği de var.
ABD’li ve Avrupalı yetkililer ayrıca el Şara’nın isyancı koalisyonunda çarpışmış ve bazıları yeni hükümette çeşitli görevle atanmış yabancı savaşçıların gönderilmesi için bastırıyor. Yaptırımların kaldırılması için öne sürülen şartlardan bir diğeri de bu.
Söz konusu talep el Şara’yı zora sokuyor. Bir yandan Batılı ülkelerin desteğini almak için onlarla işbirliği yapmak zorunda. Diğer yandan Esad’ı devirmesine yardımcı olan isyancılar koalisyonu içindeki aşırılıkçı grupları yatıştırması ve hükümet çatısı altında toplaması gerekiyor. Aksi halde ülkedeki kırılgan barışa yönelik tehdit oluşturabilirler.