Teknoloji devleri Trump’çı oldu ama bu da yetmiyor

Mark Zuckerberg yıllarca sosyal ağlarını partizan siyasetin dışında tutmaya çalıştı. Neden? Çünkü milyarlarca kullanıcısı, kırılgan iç politikaları, ürkek reklamcıları, sürekli mağdur olan influencer’ları ve huzuru korumakla yükümlü geniş kolluk gücüyle (içerik moderasyonuyla) Meta’nın amiral gemisi uygulamaları Facebook, Instagram ve WhatsApp kendi başlarına kabadayı birer ulus devlet gibiydi.

Yarı-hükümetlerini yönetmenin getirdiği baş ağrıları göz önüne alındığında, Zuckerberg’in isteyeceği son şey gerçek hükümetlerle çok fazla iç içe olmaktı. Belirli sesleri sansürlemesini talep etmek için kanun gücünü kullanabilecek, siyasi olarak hassas konularda teraziyi ayarlayabilecek veya Meta yöneticilerini hapse atmakla tehdit edebilecek türden ilişkilere girmek istemiyordu. Ama durum o zamanlar öyleydi. Şimdi, ikinci bir Trump döneminin arifesinde, Zuckerberg tam bir MAGA (Amerika’yı Yeniden Büyük Yap) sıfatına bürünüyor.

Bu süreç, kriptodan metaverse’e, jeneratif yapay zekadan giyilebilir bilişime kadar son on yılın her büyük teknoloji trendinin üzerine atılan bir şirket olan Meta’nın özünde temel bir boşluk olduğunu da ortaya koyuyor. Ne olduğundan ya da büyümenin nereden geleceğinden tam olarak emin değil. Bu arada, Zuckerberg’in hayatta kalmak için ihtiyaç duyduğunu düşündüğü değerleri benimseyecek.

En son değişim seçimden önce, 2020’de seçim dürüstlüğü çabalarına katkıları Trump’ın kendisini ömür boyu hapisle tehdit etmesine neden olan Zuckerberg’in Trump’ın bir suikast girişiminden kurtulmasını övmesiyle başladı. Son haftalarda Trump ve Zuckerberg’in Mar-a-Lago’da bir araya gelerek aralarını düzeltmelerinin ardından temaslar hız kazandı.

Sanki düşünce özgürlüğü platformu!

Geçen hafta Meta’nın küresel politika şefi Nick Clegg’in yerine uzun süredir Cumhuriyetçi olan ve yıllardır Zuckerberg’in Trump yanlısı sağ ile irtibatını sağlayan Joel Kaplan geçti. İngiltere eski Başbakan Yardımcısı Clegg bu göreve merkezci iyi niyetinden dolayı seçilmişti. Meta, aralarında Ultimate Fighting Championship’in CEO’su ve Trump’ın yakın arkadaşı ve siyasi müttefiki Dana White’ın da bulunduğu üç yeni yönetim kurulu üyesinin atandığını duyurdu. Bir gün sonra ise Zuckerberg kolunda 900 bin dolarlık saati, gergin fakat coşkulu bir ruh haliyle Instagram Reel’inde Meta’nın doğruluk kontrol programını X tarzı bir “topluluk notları” özelliğiyle değiştirdiğini duyurdu. Şirket ayrıca, göçmenler ve transseksüeller de dahil olmak üzere belirli grupların daha fazla eleştirilmesine olanak tanımak, kullanıcıların akışlarında daha fazla “sivil içerik” görmelerine izin vermek ve siyasi önyargı görüntüsünden kaçınmak için içerik inceleme operasyonlarını California’dan Texas’a taşımayı değerlendiriyor.

Zuckerberg’in bu değişiklikler için belirttiği gerekçe, Meta’nın eski kurallarının çok fazla sansüre yol açtığını fark etmesi ve özgür ifade platformu olarak köklerine dönmesi gerektiği oldu. Yani saçmalıktan ibaretti. (Hangi kökler? Facebook, Harvard Üniversitesi öğrencilerine yönelik bir tür “Güzel mi değil mi?” web sitesinden esinlenmişti, özgürlükçü düşünce kuruluşu Cato Enstitüsü’nün bir raporundan değil!).
Aslında Zuckerberg’in ifade konusundaki görüşleri, genellikle hakim siyasi rüzgarlara bağlı olarak birçok kez değişti. Son değişikliklerin ayrıntıları ve bunları Trump’çı Fox News’ta duyurması gerçek amacın ne olduğunu açıkça ortaya koyuyor. Zuckerberg’in amacına ilişkin en popüler teori, kendi adına doğru olanı yaptığı yolunda: Trump görevdeyken kendisi ve Meta için daha iyi anlaşmalar elde etmek umuduyla Silikon Vadisi’ndeki birçok iş insanı gibi o da yeni Trump yönetimine yakınlaşmak istiyor.

Kim kaybeder?

Son aylarda Zuckerberg’in birkaç arkadaşı ve ortağıyla yaptığım konuşmalarla desteklenen farklı bir teori ise milyarderin kişisel politikasının 2020’den bu yana zaten keskin bir şekilde sağa kaydığı, Trump’ı kucaklamasının da fırsatçılıktan kaynaklanabileceği yönünde.

Bu teoriyi kanıtlayamam ama çürütemem de. Zuckerberg, Elon Musk’ın aksine, filtreden geçmemiş siyasi görüşlerini günde onlarca kez yayınlamıyor. Hoşnutsuz liberallerin sağcı dönüşümlerini incelemeye çok zaman harcadım. Zuckerberg’in son dönemdeki hikayesi de bu duruma şaşırtıcı derecede uyuyor:

Kamuoyunda itibarı zedelenmiş 40 yaşında varlıklı bir adam, MAGA’cı podcast’i Joe Rogan’ı dinlemeye başlıyor, karma dövüş sanatlarına ve diğer hipermaskülen hobilere ilgi duyuyor, “woke” soldan rahatsız oluyor, ana akım medyaya kızıyor, kendini “kötü çocuk” olarak yeniden tanımlıyor ve bir yandan MAGA muhafazakarlığının ilkelerinin çoğunu sessizce desteklerken “klasik liberal” yaftasını benimsiyor.

Zuckerberg’in Musk’ın oyununun kuralları kitabını incelediği açık.

Meta’nın yeni kurallarından zarar göreceklerin listesi uzun: Göçmenler, transseksüeller, çevrimiçi zorbalık ve taciz mağdurları, gelecekteki QAnon tarzı komplo teorilerinin hedefi olacak insanlar, oturum açtıklarında güvenilir bilgi görmek isteyen Facebook ve Instagram kullanıcıları.

Ancak en beklenmedik mağdur, siyasi baskıyla köşeye sıkışmaktan her zaman kaçınan ve şimdi (en azından önümüzdeki dört yıl boyunca ya da rüzgarlar yeniden değişene kadar) ifade konularında sağa teslim olma istekliliğiyle değerlendirilecek olan Zuckerberg’in kendisi olabilir.

Yeni müttefiklerinin kendisinden daha fazla sansür talep etmesine şahit olabilir. Trump’a yakınlaşmanın sağlayacağını düşündüğü faydalar ise umduğu oranda hayata geçmeyebilir.

Meta’nın asıl sorunu, şirketin hâlâ aslında ne olduğunu bilmemesi. Eskiyen (ama hala kârlı) sosyal medya uygulamalarının tedarikçisi mi? Açık kaynaklı yapay zeka geliştirmenin lideri mi? Artırılmış gerçeklik donanımlarının yaratıcısı mı? İnsanların aileleri ve arkadaşlarıyla bağlantı kurmaları için bir yol mu?

Profesyonel influencer’larla dolu TikTok tarzı algoritmik bir akış mı? Sürükleyici sanal dünyaların kurucusu mu? Bambaşka, daha da tuhaf bir şey mi? Politik bir sıfırlama Zuckerberg’e bu soruları yanıtlaması için biraz zaman kazandırabilir. Ancak Meta’nın Trump’lı yılların ötesinde de başarılı olabilmesi için diz çökmekten daha fazlasını yapması gerek.

İllüstrasyon: Stephen Kelly / Kaynak: The New York Times