Finlandiya çocuklarını iyi yemek ve finansal okuryazarlıkla destekliyor

Çocuklar bankadan kafeye, oradan süpermarkete, TV istasyonuna, çeşitli belediye makamlarına koşuşturuyor. Bir çiftçi traktörüyle satacağı ürünleri taşırken, yakınlardaki bir fotoğrafçı da stüdyosunda hizmet veriyor.

Bütün bunlar gerçek bir kasabada değil, Finlandiya’nın başkenti Helsinki’nin hemen dışındaki bir depoda gerçekleşiyor. Yaşları 12 ve 13 arasında değişen onlarca altıncı sınıf öğrencisi finansal okuryazarlıklarını geliştirmeleri için tasarlanan ulusal iş köyleri ağı Yrityskylä’ya katılıyor.

Finlandiyalı öğrencilerin yüzde 91’i iş dünyası, ekonomi ve toplumun nasıl işlediğini ya da bir işe nasıl başvuracaklarını öğrendikleri 10 derslik bu programa katılıyor. Programın sonunda iş üniformalarını giyip takım çalışması yapmak, kazandıkları parayla içecek ve yiyecek satın almak, hatta çok fazla harcama yaptıklarında ya da acil nakde ihtiyaç duyduklarında ne olacağını öğrenmek üzere iş köyünde bir günlüğüne serbest bırakılıyorlar.

Şu anda 17 yaşında bir ekonomi öğrencisi olan Taika Smith bu tecrübeyi “İş dünyasında bir şeyler yapmak istediğimi o zaman anladım. İnsanlarla konuşmak ve ekonomiye dair matematik yapmak çok güzeldi” sözleriyle hatırlıyor.

Finlandiya 2030 yılına kadar dünyadaki en yüksek finansal okuryazarlık seviyesine ulaşmayı hedefliyor.

Yrityskylä gibi projeler de bu hedefin önemli bir parçası. Ülke daha 2018’de OECD’nin PIsa sıralamasında okullardaki finansal okuryazarlık açısından Estonya’nın ardından ikinci sırada yer alıyordu.

Finlandiya finansal okuryazarlık ve iyi okul yemekleri konularını uzun yıllardır oldukça ciddiye alıyor. Bu nedenle tam da nelerin mümkün olduğu konusunda ilham alınacak bir yer.

Helsinki’deki Lauttasaari Uluslararası İşletme Lisesi’nden öğretmen Simo Karvinen “Finlandiya’da finansal okuryazarlıkla ilgili hedef, insanların sürdürülebilir ve değer yaratan ekonomik kararlar alması. Bu kararlar da bireyler, haneler, işletmeler ya da toplum içindeki neredeyse tüm faaliyetler için önemli. Dolayısıyla mesele sadece sermayenizi nasıl yöneteceğinizle ilgili değil” diyor.

Finlandiya merkez bankası müzesinden finansal okuryazarlık danışmanı Anu Raijas, İskandinav ülkesinin özellikle kadınlar ve daha düşük eğitimli gençler için yapması gereken daha çok şey olduğunu söylüyor. Raijas, finansal eğitimin ulusal stratejinin yazılmasına öncülük eden isimlerden.

Fin okullarının sosyal bilgiler, ev ekonomisi, matematik ve finans dersleri aracılığıyla öğrencileri çalışma hayatına hazırlama konusunda iyi bir iş çıkardığını da ekliyor.

‘Marjinalleşmeyi önlemeye yarar”

Bu durum, çocukların belediye toplantılarında oy kullandığı, kendi işletmelerinde çalıştığı ve kazandıklarıyla harcama yaptığı Yrityskylä’da açıkça görülüyor. Yrityskylä’yı yöneten ve kâr amacı gütmeyen bir eğitim kuruluşu olan Junior Achievement Finland’ın direktörü Kaisa Koistinen, “Finlandiya’daki her çocuk ve gencin, ister finansal beceriler, ister çalışma hayatı, girişimcilik ya da toplumun bir parçası olmak olsun, tüm bu becerileri öğrenme ve uygulama imkanına sahip olması, marjinalleşmenin önlenmesi açısından da çok önemli” diyor.

Koistinen oyunlaştırma yöntemiyle ya da yaparak öğrenmenin de hayati önem taşıdığını belirtiyor.

Nokia kasabası

Helsinki’nin 110 kilometre batısında yer alan ve Nokia’nın artık kapalı olan büyük bir cep telefonu fabrikasına ev sahipliği yapan Salo’daki ortaokulda da geçerli bu. 17-18 yaşlarındaki öğrencilerden oluşan bir sınıf, bir otelin işletilmesini simüle eden bir oyun oynuyor. Hepsine bir salgının uluslararası seyahatleri durdurması ancak iç talebi artırması gibi belirli bir senaryo veriliyor. Katılımcıların birbirleriyle rekabet ederken oda fiyatlarını, personel seviyelerini ve pazarlama harcamalarını belirlemeleri gerekiyor. İçlerinden bir çocuk şakayla karışık “Ben para kazanmaya çalışıyorum, çalışanlarımı o kadar da önemsemiyorum” diyor. Öğretmen Otso Karhumäki ve başka bir öğrenci bu turu kazanıyor. Odalarını rakiplerinden daha düşük fiyatlandıran bu ekip böylece iki kat daha fazla satış yapıyor.

Tahtada FAVÖK var

Beyaz tahtada kısa süre içinde her takımın satışları, faiz vergi amortisman öncesi kârı, net kâr ve toplam hissedar getirisi gösteriliyor. Bu da çoğunlukla işletme öğrencilerine yönelik bir muhasebe dersinin parçası. Kısa süre sonra yerel bir şirketin yıllık hesaplarını inceliyorlar.

Öğrencilerden Vilma Vainio “Evet, karmaşık ama bir o kadar da ilginç. Gelecekte kendi şirketimi kurarken bana yardımcı olacak. Okul sayesinde bu yaşta para hakkında çok şey biliyoruz. Böylece ileride daha iyi seçimler yapabileceğiz” diyor.

Kahvaltı önemli

Alt katta, Nokia’nın hâlâ gelişmekte olduğu dönemde inşa edilen modern binanın ana salonunda sıcak içecekler, meyve ve ekmekten oluşan mütevazı bir kahvaltı servisi var. Bir önceki yıl, okul her gün yulaf lapası da içeren daha büyük bir kahvaltı servis ediyormuş. Öğrenciler de öğretmenler de farkı hemen görüyor. 18 yaşındaki Jore Lunden “Geçen yıl katılımcılar daha çok konuşuyordu. Daha aktiflerdi” diyor. Öğretmen Merita Suikkanen, belediyenin bu hizmeti yeniden başlatacağını umduğunu söylüyor.
Okulda halen bol miktarda öğle yemeği mevcut ve tüm öğrencilere ücretsiz veriliyor. Daha önce yemeklerin çok daha kötü olduğu bir İspanyol okuluna değişim öğrencisi olarak giden Lunden, bunu takdir ettiğini söylüyor.

Sınıfa geri dönen öğrenciler, bu çalışmaların finansal okuryazarlık öğretimininin büyük beklenti yarattığı alanlardan biri olan girişimciliğe ilgiyi nasıl artırdığını anlatıyor. Ilmari Sanaksenaho ve Teemu Lahtinen adlı 17 yaşındaki iki genç, bir inşaat işi kurup Facebook aracılığıyla bir sauna inşa ediyor. Altı kızdan oluşan bir başka grup düzenledikleri defile ve davet ettikleri rap’çi sayesinde yerel bir müzik festivaline nasıl daha fazla genci çektiklerini aktarıyor.

Üniversite öncesi son sınıfta okuyan kızlardan Emmi Koivumäki “İhtiyacımız olan pek çok pratik şey öğrendik” derken bir diğeri, Emilia Malkov da “En büyüğü diğer insanlarla iletişim kurmayı öğrenmek. Bunu okul sırasında oturarak kazanamazdık” diye tamamlıyor.

NOT: Financial Times, İngiltere’deki gençlere yönelik ücretsiz ve ilgi çekici içeriklerle para ve finans eğitimini demokratikleştirmek amacıyla 2021 yılında Finansal Okuryazarlık ve Kapsayıcılık Kampanyası’nı başlattı. Bu yılki kampanyasını ülke çapında günde 200 binden fazla gence günün ilk öğününü tedarik eden Magic Breakfast adlı yardım kuruluşuyla yürütüyor. Bu makale de ortak kampanyanın bir parçası.